Colofon

Alle rechten op verspreiding, met inbegrip van film, broadcast, fotomechanische weergave, geluidsopnames, electronische gegevensdragers, uittreksels & reproductie, zijn voorbehouden.

© 2016 novum publishing

ISBN drukuitgave: 978-3-99048-376-3

ISBN e-book: 978-3-99048-377-0

Lectoraat: Meggie Moors

Omslagfoto: Andersastphoto | Dreamstime.com

Ontwerp omslag, lay-out & typografie: novum publishing

Foto’s binnendeel: Ir. Gerard Gerritse (13)

www.novumpublishing.nl

Citaat

De geest van de mens,

spiegel van de kosmos,

iets nieuws onder de zon

Voorwoord

Het boek van Gerard Gerritse heeft de lezer veel te bieden. Gerritse schrijft vlot en helder. Hij neemt zijn lezers mee naar het verre verleden van de mens. Hij behandelt de klassieke antropologische vragen: wie is de mens, en waarheen evolueert dit bijzondere wezen? De vraag naar de aard van het beestje is cruciaal. Alleen wanneer je ver teruggaat in de geschiedenis van de evolutie van het zoogdier mens, kun je de draad bij het begin oppakken. Dat doet Gerritse in zijn boek. De schrijver heeft de gave om de natuurwetenschappelijke kennis over het ontstaan van de kosmos, het ontstaan van leven op onze planeet, de biologische evolutie van de oermens tot Homo sapiens en tenslotte de ontwikkeling van de geest van de mens eenvoudig en begrijpelijk te formuleren. Alleen dit al maakt het boek waardevol. De schrijver is filosoof, en hij plaatst de biologische, mentale en culturele evolutie van de mens in historisch perspectief. Hij richt zijn aandacht op wat de mens is, en besluit zijn werk met verwachtingen, wensen en prognoses waarmee we ons op de toekomst kunnen voorbereiden.

Het boek laat zien dat in de loop van de tijd de ontwikkeling van de mens meerdere malen ingrijpend van koers veranderde. Kantelpunten die de toekomst een definitieve wending gaven. Wij zijn tijdgenoten van het zesde kantelpunt. Voor u ligt een ambitieus boek. Gerritse stelt dat kennis van de lange voorgeschiedenis van de mens en zijn mentale ontwikkeling inzicht geeft in de situatie waarin de mens nu verkeert, inzicht in de ontwikkeling waarmee hij vandaag bezig is, inzicht in het appel aan onze verantwoordelijkheid voor de toekomst. Daarin staat de in fasen beschreven ontwikkeling van de geest van de mens centraal. Het resultaat is dat Homo sapiens de biologisch geërfde instincten enerzijds accepteert en waardeert, anderzijds kan overrulen door de geest van de mens, iets nieuws onder de zon. De schrijver legt zijn argumentatie voor aan de lezer, die het laatste woord heeft.

Gerritse zoekt naar woorden om de evoluerende mens te benoemen. Hij duidt de vroege en de antieke mens, zowel als de middeleeuwse mens, aan met de term collectivistisch. Deze term is zeker bruikbaar, en wijst naar een belangrijk element. De mens van vroeger voelde zich deel van een collectivum. Hij dacht, voelde en handelde zoals men dat deed in de groep waartoe hij behoorde. De mens van vroeger was niet geïndividueerd. Zijn groeiende samenlevingen bleken onvermijdelijk door heersers met absolute macht te worden bestuurd. De moderne mens denkt niet meer collectivistisch, maar autonoom. Autonoom in de betekenis van zelfstandig, vrij van externe dwang. Hij betoogt dat deze nieuwe mentale houding de weg baande naar wetenschap, democratie en humaniteit, als werk in uitvoering. Het boek roept bij de lezer de vraag op of de autonome mens de humanitaire beginselen in de toekomst zal naleven. Zal hij zich laten leiden door de Verklaring van de Rechten van de Mens? Gerritse waardeert het autonome denken zeer. Hij sluit nauw aan bij het gedachtengoed van de existentialist Jean Paul Sartre. Deze stelt in Het existentialisme is een humanisme, 1945: “Wanneer de individuele mens in vrijheid kiest, dan kiest hij voor wat goed is voor de gehele mensheid.”

Niet ieder zal Gerritse volgen in zijn hoge waardering voor het autonome denken. Dit neemt niet weg dat het boek leerzaam en boeiend is, en het denken over de mens en zijn toekomst op een bijzondere wijze stimuleert.

Krijn van der Jagt